بسم الله الرحمن الرحیم
حوزه و هنر
حجت الاسلام المسلمین حیدری مهذب
رزومه
1. متولد سال 1362
2. استاد دانشگاه علمی کاربردی در دروس معارف اسلامی
3. مشاور مذهبی در دانشگاه علمی کاربردی اسلامشهر
4. دارای مدرک کارشناسی ارشد و سطح سه حوزه علمیه
5. مبتکر طرح مبلغان ویژه ، رتبه طرح اول در دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
6. بیش از چهار سال سابقه تبلیغ در مناطق مختلف کشور
مقاله ارائه شده در کرسی پنجم « حوزه و هنر»:
در بین طلاب و روحانیت امروزی ذهنیتی بسیار منفی از هنر و هنرمند شکل گرفته به عنوان مثال اولین چیزی که بعد از گفتن کلمه هنرمند به ذهن خطور میکند فردی مستهجن و نفهم و بیکارومجنون ادواری است که این عمق فاجعه را بیان میکند
عالمان دین همواره وظیفه تبیین و ترویج دین را برای خود قائل هستند و این تبلیغ دین
در گذشته و حتی اکنون نیز در اکثر مواقع به صورت روش‌های سنتی انجام می‌شده
است و روش‌های سنتی تبلیغ با محدودیت‌هایی همراه است
البته روش‌های سنتی و چهره به چهره محاسن خاص خود را دارد و ما به دنبال تقطیع این
روش‌ها نیستیم اما در کنار برخی مزیت‌ها، روش سنتی با محدودیت‌هایی همچون کم
بودن گستره مخاطبین، عدم استفاده از شیوه‌های تاثیرگذار علمی و بصری و... نیز رو به
رو میباشد
در دوران جدید که با تغییراتی از لحاظ تنوع و تعدد سلایق در مخاطبین مسائل دینی رو
به رو هستیم، همچنین انواع وسائل ارتباطی و هنری نیز در دسترس است، قطعا در
شرایطی خاص نمی‌توانیم تبلیغ را محدود به شیوه‌های سنتی بدانیم و باید از روش‌هایی
که عملا خاستگاه هنری دارند و می‌توانند پیام را با گسترده وسیع‌تر مکانی، تاثیرگذاری
و سرعت بیشتر و گستردگی در مخاطبان منتقل کند استفاده نمائیم.
متاسفانه حوزه علمیه و جامعه روحانیت بسیار اندک از هنر در این راستا استفاده کرده و
بیشتر در سدد مقابله با ان بوده نه استفاده از ان.
هنر در ذات خود گوهری آسمانی است چرا که چیزی جز پردازش زیبای راستی، پاکی
و لطافت نیست
هنر، با توجه به زبان ارتباطي خاص خود چنانچه به‌درستي مورد توجه قرار گيرد
مي‌تواند بهترين وسيله و عامل براي تبليغ و اشاعه دين باشد. چرا كه اگر بپذيريم در
مقوله تبليغ، سه ركن اساسي "پيام دهنده"، "پيام گيرنده" و "خود پيام" وجود دارد، در
موضوع مورد بررسي ما - نقش هنر در تبليغ دين- پيام دهنده در حقيقت هنرمند دين‌دار
و هنر عجين شده با انديشه و تفكر ديني است. پس براي رسيدن به تأثير مطلوب در
عرصه تبليغ ديني لازم است هنر به عنوان موثرترين امكان جهت انتقال پيام، توسط
مبلغين دين به درستي شناخته شود.
اما در جامعه کنونی حوزه علمیه و جامعه روحانیت اصلا هنر نتنها جایی ندارد بلکه
هنرمند به فردی بیخود و احمق و روانی مشهور شده
ولی اصل اثر گذاری هنر را کسی نتوانسته انکار کند مثلا تابلوی نقاشی عصر عاشوری
که اثری فاخر و موثر میباشد به خودی خود روضه کربلاست و گویای زتده مصایب
عاشوری است ولی برخورد حوزه و جامعه روحانیت با همین نقاشی را در نظر بگیریم
(کشیدن عکس موجودات ذی روح حرام است)
بدون اینکه به فلسفه احکام دقت کنیم و بدون اینکه به شرایط روز نگاه کنیم و قدرت
تاثیرگذاری نقاشی و هنر را ببینیم فورا با هنر مخالفت میکنیم و خود را از مهمترین
وسیله تبلیغ یعنی هنر محروم میکنیم
فیلم و داستان و رومان و نقاشی و مجسمه سازی و انیمیشن و... همه را کنار گذاشتیم و
دوشمن از این بهترین وسیله تبلیغ و اثر گذاری نهایت استفاده را کرده و ما میگوییم چرا
جنگ فرهنگی را باخته ایم
و چرا اولگوی غربی جانشین اسلامی شده و چرا یک خواننده محبوب تر از اخوند شده
و چرا بازیگر سینما شهرت و محبوبیت مثال زدنی دارد و یک آخوند فحش میشنود
مثلا فیلم مارمولک بهترین فیلم برای نشان دادن یک طلبه واقعی بود که کار میکرد و درس میخواند ولی انکه لباسش را برداشنه بود دوزدی در لبلس طلبه بود
اصلا چه اشکال دارد از تمام فرصت های موجود برای بیان حقیقت استفاده کنیم
بلکه باید اینکار را کنیم و اگر ما همینطور کما فی السابق بمانیم همه مخاطبین خود را از دست خواهیم داد
مردم در ادوار مختلف تاريخ براي زنده نگهداشتن آرمانهاي عاشوراي حسيني از ابزار و هنرهاي مختلفي بهره گرفته اند كه هنر تعزيه يا شبيه خواني،هنر پرده خواني، هنر نقاشي، خوشنويسي، هنرهاي چوب و فلز و هرنهاي معاصر و مدرن از اين ابزارها است
که ما همه را رد و حرام خوانده ایم آثار هنری معمولا بسیار سریعتر از هر اثر دیگری در میان مردم جای خود را باز می کنند. البته میزان سرعت و دامنه گسترش ان به میزان
برتری آن اثر، بستگی تام دارد. فیلمی که یک فیلمساز غیر مشهور درمنطقه گمنام و با امکاناتی اندک ساخته باشد. در صورتی که ازویژگیهای یک اثر برتر هنری برخوردار باشد. به سرعت مرزهای شهر واستان و حتی کشور را در نوردیده، در محافل جهانی سینمایی به نمایش در می آید.
و ما به همان منبر و خطبه و موعظه و نصیحت کفایت کردیم که البته سرعتی هم اگر
داشت با کار های ما پنچر شد
براستی کدام اثر علمی، فلسفی به این سرعت مورد توجه جهانیان قرار می گیرد؟ بی تردید، برگزیدن سلمان رشدی برای نگاشتن کتابی بر ضد اسلام از آن رو، بوده که طراحان صهیونیست بین المللی، قدرت وی را خلق یک اثر هنری ممتاز در قالب رمان دریافته بودند. حمایتهای مالی کلان انجام یافته پس از نگارش نیز، با باورداشت سرعت اثر رمان در میان ملل دنیا انجام گرفته است. و ما هنوز نقاشی و مجسمه و ... را حرام و هنرمند را مانند یک موحود روانی با خلق بی بندو باری و... میدانیم
لازم میدانم از زحمات مسولین کمال تشکر را داشته باشم ولی باید بگویم با طرز فکر
گذشته حال و اینده تامین نمیشوند
نقاشی و مجسمه سازی و فیلم و انیمیشن و بقیه شاخه های هنر همه بی شک موثرترین
وسیله تبلیغ است که جامعه روحانیت خود را از ان محروم بلکه به مقابله با ان پرداخته
باید توجه داشت که همه افراد جامعه از نظر پای بندی اعتقادی و عملی به قوانین و
هنجارهای جامعه یکسان نیستند؛ از این رو، در تبلیغات روش‌مند باید برای هر گروه، از
شیوه خاصّی بهره جست. بنابراین، استفاده از شیوه‌های سنتی تبلیغ به صورت خطاب
مستقیم و بدون توجه به زمینه‌های روانی و فرهنگی، مفید نیست. بنابراین استفاده از هنر
در این راستا قابل توجه‌است.
تاریخ بشریت و تمدن¬ها حکایت از این دارد، که انسان¬های اولیه و یا اولین انسانها این تجربه زیبایی شناختی را با نقاشی کردن در دیواره¬های غارها، در استخوان¬های حیوانات یا چوب¬ها، سنگ-ها، نمایان ساخته است. و ما هم با محروم کردنمان از این وسیله به دوشمن کمک کردیم
گرایش به زیبایى و دورى از زشتى، امری فطرى است. هر انسانى، به طبع نخستین
خویش، نغمه خوش، آهنگ دلنشین، منظره چشم نواز و… را دوست مى دارد. این حسّ
زیبایى خواهى، آن گاه که با کمال جویى انسان، به هم آمیزد، او را به آنچه از پدیده‌هاى
طبیعى مى بیند و حسّ مى کند، قانع نمى سازد، دوست دارد آنچه را خود احساس مى
کند، بیافریند; از این رو پدیده‌هاى زیباى جهان را بر مى گزیند و با احساسى که خود از
آنان دارد و آن گونه که پسند خویش است، به نیروى خیال دگرگون مى سازد، باز آفرینى
مى کند و احساس خود را از پدیده‌هاى هستى به گونه زیبا و دلنواز به نمایش مى گذارد.
و ما فقط یک جمله گفته ایم ( حرام است)
ائمه اطهار(علیهم السلام) معیارهای یک اثر خوب هنری را به ما آموخته و آن را نقد نموده اند. هنری مورد تأیید آنان بوده که موجب تعالی و رشد روح بشر باشد. هنری که او را از تمایل به هوی و هوس به سوی آسمان معنویات و کمالات ببرد. برای مثال در تاریخ موارد متعددی نقل شده که پیامبر و امامان(علیهم السلام) به قدردانی از شاعران و اشعار آنان پرداخته و به آنان هدایایی داده اند که این خود نشانی از قضاوت آنان در مورد شعر و حکم به خوبی و شایستگی شعر است، یا مثلاً در مواردی ائمه(علیهم السلام) به شاعری پیشنهاد می‌کردند بیتی را از شعر خود تغییر دهد یا موضوعات هدف داری را در شعر خود مطرح سازد و مقدمه قصیده را که براساس سنت مرسوم آن زمان شاعران با تغزل و تشبیب آغاز می‌شود در شعر خود نخواند.
چه اشکال دارد از همه وسیله های موثر تبلیغی برای دین خدا استفاده کنیم
والسلام عیلکم و رحمته الله و برکاته
محمدعلی حیدری مهذب
| 
