بسم الله الرحمن الرحیم
کرسی آزاد اندیشی
حوزه و هنر
هنر از مقوله‌های اثرگذار در زندگی بشر می‌باشد. از این روست که دوست و دشمن در تصاحب این کرسی، تمام سعی خود را مصروف نموده است. از دیرباز این باور در مبلغان الهی بوده است که با شیوه‌های نو و در آمیختگی دین با هنرهای زیبا، سعی در جذب حداکثری مردم به دین داشته باشند. در این راستا و برای بیشتر بهره بردن از این روش القای غیر مستقیم، حوزه به عنوان اولین و مهمترین متصدی کار فرهنگی چه اقداماتی را در دست کار دارد؟
این مقاله قصد دارد به صورت خلاصه به عناوین زیر اشاره کند.
1- انواع هنر.
2- نمونه ای از هنر در امر تبلیغ پیامبران الهی و اهل بیت علیهم السلام و علمای ربانی.
3- آسیب شناسی در مقوله هنر.
4- چرایی ورود حوزه در هنر.
5- چگونگی ورود حوزه در هنر.
6- استفاده از هنر برای ترویج بهتر دین.
7- بررسی پیشرفت‌های تلویزیون در خانواده‌ها.
8- راهکارها و پیشنهادها برای حوزه.
انواع هنر:
1- سخنرانی. هنرمند بودن سخنوران دینی در این زمینه بر کسی پوشیده نیست.
2- شعر. « وَ الشُّعَراءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ»
3- کتاب نویسی.
4- تئاتر.(معجزات)
5- فیلم.
6- مستند.
7- نقاشی. «يَعْمَلُونَ لَهُ ما يَشاءُ مِنْ مَحاريبَ وَ تَماثيلَ»
8- قصه. «نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِما أَوْحَيْنا إِلَيْكَ هذَا الْقُرْآنَ وَ إِنْ كُنْتَ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الْغافِلينَ» و در قرآن، حدود دويست و پنجاه قصه واقعى وجود دارد.
نمونه‌ای از هنر در امر تبلیغ پیامبران الهی و اهل بیت علیهم السلام و علمای ربانی.
نمایش خداوند:
حضرت ابراهیم علیه السلام از خداوند تقاضای نمایش زنده شدن مرده ها را می‌کند « وَ إِذْ قالَ إِبْراهيمُ رَبِّ أَرِني كَيْفَ تُحْيِ الْمَوْتى قالَ أَ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قالَ بَلى وَ لكِنْ لِيَطْمَئِنَّ قَلْبي قالَ فَخُذْ أَرْبَعَةً مِنَ الطَّيْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَيْكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلى كُلِّ جَبَلٍ مِنْهُنَّ جُزْءاً ثُمَّ ادْعُهُنَّ يَأْتينَكَ سَعْياً وَ اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَزيزٌ حَكيمٌ » .
خداوند متعال براى اينكه به قابيل بفهماند چگونه برادر مرده خود را به خاك بسپارد، از يك صحنه نمايش استفاده مىفرمايد كه بازيگر آن كلاغى است و با چنگال خود، زمين را گود مىكند. «فبعث اللَّه غراباً يبحث فى الارض ليريه كيف يوارى سوأة اخيه»
نمایش پیامبران علیهم السلام:
در واقع معجزات نوعی نمایش برای جذب مردم به دین می‌باشد.
حضرت موسی علیه السلام برای مبارزه با فرعون «یوم الزینه» را انتخاب می‌کند که همه جمع هستند. آنجا برای مردم معجزه الهی را نشان می‌دهد. « قالَ مَوْعِدُكُمْ يَوْمُ الزِّينَةِ وَ أَنْ يُحْشَرَ النَّاسُ ضُحًى»
حضرت عیسی علیه السلام نیز با ساختن پرنده از گل، زنده کردن مرده‌ها و حیوانات معجزه الهی را در بین مردم نمایش می‌دهد. «وَ رَسُولاً إِلى بَني إِسْرائيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فيهِ فَيَكُونُ طَيْراً بِإِذْنِ اللَّهِ وَ أُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ وَ أُحْيِ الْمَوْتى بِإِذْنِ اللَّهِ وَ أُنَبِّئُكُمْ بِما تَأْكُلُونَ وَ ما تَدَّخِرُونَ في بُيُوتِكُمْ إِنَّ في ذلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنينَ»
حضرت سلیمان علیه السلام در حکومت خویش از هنر بهره می برد. «يَعْمَلُونَ لَهُ ما يَشاءُ مِنْ مَحاريبَ وَ تَماثيلَ وَ جِفانٍ كَالْجَوابِ وَ قُدُورٍ راسِياتٍ اعْمَلُوا آلَ داوُدَ شُكْراً وَ قَليلٌ مِنْ عِبادِيَ الشَّكُورُ»
حضرت سلیمان علیه السلام برای جذب ملکه سبا از هنر استفاده می‌کند. «قيلَ لَهَا ادْخُلِي الصَّرْحَ فَلَمَّا رَأَتْهُ حَسِبَتْهُ لُجَّةً وَ كَشَفَتْ عَنْ ساقَيْها قالَ إِنَّهُ صَرْحٌ مُمَرَّدٌ مِنْ قَواريرَ قالَتْ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسي وَ أَسْلَمْتُ مَعَ سُلَيْمانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ»
نمایش اهل بیت علیهم السلام:
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند: «صلّوا كما رأيتمونى اصلّى» «نماز بخوانيد همانگونه كه مىبينيد من نماز مىخوانم.»
حضرت امیر المومنین عليه‌السلام براى يادآورى آتش جهنم به عقيل، ميلهاى را داغ مىكند و به دست او نزديك مىكند.
امام حسن و امام حسين عليهما‌السلام براى اينكه پيرمردى را متوجه وضوى اشتباهش كنند، از يك وضوى نمايشى استفاده مىكنند. هر دو وضو مىگيرند و پيرمرد را به قضاوت مىخوانند تا به اين وسيله، وضوى صحيح را ببيند و به اشتباه خود پى ببرد.
امام باقر عليه‌السلام براى نمايش وضوى پيامبر صلى الله عليه و آله عملا وضو مىگيرد.
نمایش علماء ربانی:
مرحوم آيت اللَّه سيد على همدانى هفتصد سال قبل به هندوستان سفر كرد و اوج فقر و بتپرستى مردم را ديد. در بازگشت از سفر دو نفر از طلاب را به هند فرستاد و به آنها گفت: مرتّب مشاهدات خود را از وضع جامعه هند براى من بنويسيد. كار ديگرى نيز انجام داد و آن اين بود كه هفتصد نفر نيرو آماده كرد كه انواع حرفهها و تخصّصها در آنها جمع بود: آهنگر، نجّار، خطاطّ، موسيقىدان، معمار، قاليباف و ... مدّتى با اين هفتصد نفر كار كرد، آنگاه با اين لشگر هفتصد نفرى وارد هند شد. اين گروه به محض ورود مشغول كار شدند، امتياز اوّل اين گروه اين بود كه چون هنر داشتند بار بر مردم نبودند، امتياز دوّم اين بود كه مجّانى هنرشان را به هندىها آموختند. ديرى نگذشت كه هزاران نفر از مردم هند به اسلام گرويدند. هندىها به موسيقى خيلى علاقه داشتند، موسيقىدانهاى مسلمان موسيقى آنان را نيز با محتواى سازنده جهت دادند، زبان فارسى و عربى رايج شد و خلاصه اينكه اين عالم همدانى تحوّلى در جامعه هند به پا كرد.
آسیب شناسی در مقوله هنر.
1- ترویج تفکرات ضد دینی.
2- سرگرم کردن مردم بدون هدف.
3- الگو کردن افراد غیر قابل اعتماد در رفتار و کردار.
4- حمله حرفه‌ای و غیر حرفه‌ای به دین.
5- کمک به دشمن با لباس دین.
6- تغییر دادن اندیشه‌ها در طول یک مدت زمانی چند ساله.
7- تغییر دادن مذاق‌ها دینی و معنوی مردم.
8- الگو گیری از ابتذال در غرب و کشاندن آن به داخل کشور (شبیخون فرهنگی).
9- پوشش نامناسب.
10- حمله کردن به عقائد شیعه.
11- ورود تفکرات شک گرائی و تخیل گرائی، تفکرات فیمنیستی، ترویج تفکرات اشرافی‌گری، روابط دختر و پسر، بی‌حیائی و مفاهیم ضد اخلاقی دیگر.
12- شیفتگی به غرب.
چرایی ورود حوزه در هنر.
هنر از بهترین و پربازده‌ترین ابزار انتقال مفاهیم بلند اسلامی است. براى انتقال مسايل دينى، بايد از روشهاى هنرى و القاى غير مستقيم استفاده نمود. تلویزیون با داشتن مخاطبین میلیونی که در هیچ مسجدی به این‌گونه جمع نمی‌شوند؛ بهترین فرصت، برای رساندن دین به مردم می‌باشد. بیشترین و کمیاب‌ترین وقت مردم با تلویزیون می‌گذرد. این بهترین فرصت برای حوزه است تا اندیشه‌های اسلامی را در این فضا منتقل کند. اساسا هنر مقوله فرهنگی و رسالت اصلی یک طلبه نیز فرهنگی است. ابزارهای انتقال فرهنگ تغییر می‌کند، اما رسالت تبلیغ و انتقال فرهنگ اسلامی تغییر نمی‌کند.
آسیب‌هایی که از طریق هنر به دین و اندیشه مردم می‌رسد هر طالب علمی را صاحب درد و لزوم ورود حوزه در این عرصه را آشکارتر می‌سازد.
شخصی که فیلمی را می‌بیند، بر اساس همسان سازی، خودش را یکی از نقش‌های مهم فیلم می‌پندارد. لذا شما می‌بینید که بعد از فیلم بصورت ناخودآگاه، نقش شخصیت محبوب فیلم را بازی می‌کند. این اثر هنر است. این تاثیر بگونه‌ایی واضح است که در زمان بسیار اندک، در رفتار و گفتار مخاطبین تغییر کاملا آشکار می‌شود.
اگر حوزه ورود پیدا نکند و حتی نظارت نکند، طبیعی است که سامری صفتان با استفاده از جنبه‌های اثرگذار هنر، مردم را به هر سمت و سویی کشانده، دین مردم را مورد حمله قرار می‌دهند.
جبران این اثرات منفی برای حوزه و حکومت دشوار و گاهی ناممکن می‌شود. این جاست که حوزه باید با برنامه ریزی منسجم وهماهنگ، سعی در بدست آوردن عرصه هنر و آفت زدائی در جنبه‌های منفی آن باشد. جاگیری تفکرات اسلامی، و همچنین جلوگیری از تفکرات غیراسلامی، دو مقوله‌ای است که باید به صورت مستقیم و غیر مستقیم برای حوزه دارای اهمیت باشد.
چگونگی ورود حوزه در هنر:
حوزه نیاز به یک برنامه‌ریزی منسجم و راهبردی در راستای اعتلای مفاهیم اسلامی دارد.
پس از آن در دو مقوله اصلی ورود پیدا کند:
1- نظارتی.( نظارت بر روند کلی و فیلم‌های اکران شده در سیما.)
2- عملیاتی: در این قسمت می‌توان به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم ورود پیدا کرد.
در راه مستقیم با جذب طلاب محقق و متخصصِ مفاهیم مختلف اسلامی برای تبیین دیدگاه‌های اسلامی(بصورت سخنرانی و غیره).
در راه غیر مستقیم با پرورش نیروهای با استعداد در دو مقوله
فیلم نامه نویسی و مشاوره دینی برای کارگردان و نویسنده فعالیت کند.
استفاده از هنر برای ترویج بهتر دین.
استعمارگران، براى رسيدن به اهداف شوم خود، كمتر مردم را به طور مستقيم به آن راه دعوت مي‌كنند بلكه بطور غير مستقيم آنها را با اهداف خويش همراه مىسازند.
با كمال تأسف دنياى كفر، در كفرِ خود جدّى است و از تمامى امكانات مثل: فيلم، كارتون، تئاتر، نقاشى، گرافيك، مجسمهسازى، خط، مسابقه، معمّاو ... و در يك كلمه (هنر)، براى محكم كردن پايههاى كفر خود استفاده مىكند.
امّا در بين ما مسلمانان آنگونه كه بايد و شايد به اين مسايل توجه نمىشود. تبليغ ما منحصر در سخنرانى شده است. با توجه به طبيعت خاصِ انسان كه از هنر لذّت مىبرد و از شنيدن مطالب خشك و يكنواخت فرارى است، براى انتقال مسايل دينى، بايد از روشهاى هنرى و القاى غير مستقيم استفاده نمود. سخنرانی روش القاى مستقيم است و اثرش به اندازه القاى غير مستقيم نيست. بنابراین حوزه باید از فرصت بوجود آمده در جمهوری اسلامی و ایجاد ظرفیت‌های موجود برای استفاده مردم ایران و حتی کشورهای دیگر بهره ببرد. فرصت بوجود آمده در هیچ زمانی برای فقهای شیعه نبوده است.
بررسی پیشرفت‌های تلویزیون در خانواده ها:
صدا و سیمای جمهوری اسلامی قابل مقایسه با هیچ کشوری نیست. بگذارید راحت بگوئیم که صدا و سیمای هیچ کشوری حتی مشابه تلویزیون ما هم نیست. البته چون ما خواهان تحول و رشد، در راستای قرآن وعترت هستیم، مجبوریم مطالبی را مطرح کنیم.
متصدین امر هنر:
متصدیان بخش هنر از مطالعات دینی بی بهره یا کم بهره‌اند. چه کسانی باید آنها را آگاه کنند؟ رسالت حوزه در بخشِ آگاه سازی و نظارت بر این گروه چگونه باید باشد؟
فیلم های اکران شده در سیما:
فیلم‌های اکران شده در بعضی موارد از مفاهیم دینی بدور هستند. پوشش نامناسب زنان، روابط نامناسب زوج ها و برخوردهای غیراسلامی که در سیما است را چه کسی باید نظارت کند؟ تا کی قرار است فقه صریح اسلامی در سیما و همچنین صدا و رادیو عملیاتی نشود؟
موسیقی و سکوت حوزه:
بخشی از موسیقی‌هایی که در حال پخش از صدا و سیما است حرام می‌باشد. حوزه در راستای امر به معروف و نهی از منکر چه اقدامی کرده است؟
طنز تلویزیون:
طنزهای تلویزیون مشحون شده است لودگی و مسخره کردن و غیره که با مفاهیم قرآنی در تضاد است. حوزه برای این منظور چه برنامه‌ای دارد؟
برنامه کودک:
الان این کودکان شیعه هستند که در پای این تلویزیون تفکرات دینی و اجتماعی و حتی تفکرات سیاسی‌شان شکل می‌گیرد. ما وقتی دکتر اطفال داریم باید آخوند اطفال نیز داشته باشیم. حوزه برای کودکان شیعه چه برنامه‌ای دارد؟
پیام های بازرگانی:
صدا و سیما در امر تبلیغ یک پفک چقدر جلو رفته است. آیا شده است یا در این فکر هستیم که مفهوم اسلامی همانند نماز، قرآن و غیره را این‌گونه برای مردم تبلیغ کنیم؟ ( هر آنچه دیده بیند، دل کند یاد)
راهکارها و پیشنهادها برای حوزه:
1- برنامه ریزی جامع برای قسمت‌های مختلف هنری.
2- تقویت نقش نظارتی حوزه در عرصه هنر.
3- متصدی خاص برای پیگیری مراحل اجرایی ورود در عرصه هنر.
4- تربیت طلاب نخبه و علاقمند برای ورود به عرصه‌های هنری.
5- آماده کردن متون قوی برای عرضه به متصدیان هنر.
6- برنامه ریزی و آگاه کردن متصدیان و متدینین بخش هنر با مفاهیم اسلامی.
7- ایجاد مراکز و تربیت نیروی انسانی برای بررسی فوری فیلم نامه و فیلم.
8- دادن تفکر و ایده‌های زیبا برای فیلم سازان.
9- استفاده از ظرفیت فیلم‌های کوتاه.
10- استفاده از هنر برای پیشرفت دین.
11- ورود مستقیم محققین نخبه در تلویزیون. مانند فعالیت حجة الاسلام و المسلمین قرائتی.
12- نوشتن فیلم نامه با موضوعات مستقیم و غیر مستقیم دینی.
13- ورود حوزه در مستند سازی.
14- تبدیل کردن داستان‌های قرآنی(بهترین منبع) به فیلم نامه.
15- دانشکده مخصوص هنر اسلامی.
16- تربیت مشاوران دینی در مقوله هنر.
17- تحلیل و نقد و بررسی فیلم‌های ساخته.
18- پرهیز از فعالیت انفعالی در عرصه هنر.
19- برنامه ریزی برای مقابله با تفکرات ضد دینی در عرصه هنر.
20- ایجاد اعتماد در متصدیان امر هنر.
ذبیح الله طاهری
09197456295
| 
